Maatschappelijk Vraagstuk Centraal
Het beheer van drugsafval is niet alleen duur, maar heeft ook schadelijke gevolgen voor het milieu. Ook zijn er belangen en legitieme zorgen vanuit opsporing en veiligheid.Soms voelen politiecollega’s zich ontmoedigd wanneer ze te maken krijgen met drugsafval: het kost veel manuren en geld om drugsafval te verwijderen.
Dit complexe probleem hebben we aangepakt op verzoek van de leiding van de eenheid Zeeland-West Brabant. Onze aanpak omvatte twee belangrijke benaderingen:
- begrijpen van de dieperliggende oorzaken van het probleem door onderzoek te doen naar drugsgebruikers in Nederland,
- onderzoeken van de haalbaarheid van het recyclen van drugsafval, met inachtneming van zowel de chemische als juridische aspecten.
Drugsgebruikers
Er is al veel geschreven over Nederland als productieland voor drugs. Het Zuidelijk Toneel treedt op met De achterkant van…, over ‘de verborgen samenleving achter drugscriminaliteit’. Opiniemakers discussiëren over of Nederland een narcostaat is.
Onze focus lag echter op de motivatie van drugsgebruikers en we constateerden dat er bij betrokkenen een blinde vlek voor het perspectief van de drugsgebruiker is.
We zijn hiervoor in gesprek gegaan met de drugsgebruikers zelf en dit deden we op festivals en tijdens workshops. We ontdekten dat er een tekort aan begrip is bij alle betrokken partijen. Verschillende organisaties, zoals Trimbos en Jellinek, benaderen drugsgebruik begrijpelijkerwijs vanuit hun eigen perspectief, met nadruk op volksgezondheid. Politie en justitie kijken naar de strafrechtelijke aanpak.
We ontdekten bij de drugsgebuikers in de wat diepere gesprekken dat de motivaties om drugs te gebruiken uiteenlopen, variërend van verlichting tot verbeterde eraringen met seks. Opvallend was dat alle drugsgebruikers ongevoelig leken voor boodschappen van de politie en zorgverleners. Ze schatten de strafrechtelijke en gezondheidsrisico’s als minimaal in en accepteren deze als onvermijdelijk. Maatschappelijke gevolgen, zoals milieuschade en gewelddadige conflicten, worden gebagatelliseerd. Een van de gebruikers verwoordde dit als volgt: “Ik rijd ook in een dieselauto en eet vlees. Ik kies ervoor me niet te verdiepen in de negatieve gevolgen.”
Wij vinden dat het maatschappelijke vraagstuk centraal moet staan, boven de belangen van zorg- en veiligheidsinstanties. Wij pleiten ervoor drugsgebruikers bij deze kwestie te betrekken, omdat er momenteel niet naar hen wordt geluisterd. Drugsgebruikers lijken nu niet responsief, omdat ze benaderd worden vanuit verkokerde organisatiebelangen. Benaderd worden als crimineel of verslaafde is niet uitnodigend. Het onderliggende maatschappelijke vraagstuk raakt uit beeld. Denk daarbij aan vragen zoals: waarom is er drugsgebruik? Welke instantie heeft welke verantwoordelijkheid? Zonder een duidelijke, belangenoverstijgende visie is het aanpakken van drugsgebruik onmogelijk.
Wat te doen met drugsafval?
De cijfers over drugsdumpingen en aangetroffen laboratoria zijn niet eenduidig. Het gebrek aan overzicht is te verklaren: de focus van de politie ligt op veilig afvoeren van het afval, niet op kostenbesparing, opsporing of recycling. Bovendien kan elke politiemedewerker vertellen dat eenduidig registreren in de systemen lastig is. Registratie, protocollen en werkinstructies hielpen ons dus niet echt verder in de verkenning of drugsafval gerecycled kan worden. Na het onderzoeken van bestaande gegevens en het uitvoeren van chemische tests, hebben we ontdekt dat het mogelijk is om drugsafval technisch en financieel haalbaar te hergebruiken, zoals in schoonmaakmiddelen. We hebben ook vastgesteld dat er mensen zijn die geïnteresseerd zijn in de aanschaf van gerecycled afval. Een gesloten keten is van belang om faciliteren van de drugsketen te voorkomen. Een voorzichtige berekening is al veelbelovend: 80 procent van het drugsafval kan gerecycled worden. Dat betekent een jaarlijkse besparing van 3091 ton CO2 en zo’n € 3 miljoen.
Wat dit onderzoek extra bijzonder maakt, is dat teams met verschillende achtergronden hebben samengewerkt. Milieu en ondermijning zijn bijvoorbeeld vaak gescheiden werelden. Hoewel de politie zich heeft gecommitteerd aan duurzaamheid en het verminderen van CO2-uitstoot, zijn de huidige regels meer gericht op veiligheid bij het vervoer en minder op milieubescherming. Het zou de geloofwaardigheid van de politie versterken als ze laten zien dat ze op een duurzame manier omgaan met publieke middelen en het milieu, in plaats van simpelweg kostbare grondstoffen te vernietigen.
Lonkend perspectief
Het feit dat het technisch en commercieel haalbaar is om drugsafval te recyclen, biedt kansen voor toekomstige aanbestedingstrajecten. Dit perspectief opent ook deuren voor de circulaire verwerking van andere materialen, zoals hennep(afval) voor bouwdoeleinden. Kirsten Hehemann benadrukt: “Door het maatschappelijke vraagstuk centraal te stellen, worden nieuwe perspectieven zichtbaar. We hebben laten zien dat we belastinggeld kunnen besparen en het milieu kunnen beschermen. Dit draagt ook bij aan de legitimiteit van de politie.”
Holistische aanpak
Dit onderzoek naar de aanpak van drugsafval heeft niet alleen geleid tot inzichten in de motivaties van drugsgebruikers en de mogelijkheden voor recycling, maar het opent ook de deur naar bredere discussies over hoe maatschappelijke vraagstukken kunnen worden aangepakt. Het benadrukt het belang van een holistische aanpak waarbij alle belanghebbenden, inclusief drugsgebruikers, betrokken worden bij het vinden van duurzame oplossingen. Deze benadering kan als inspiratie dienen voor het aanpakken van andere complexe problemen, waarbij de focus ligt op bewustwording, samenwerking en het centraal stellen van het gemeenschappelijke belang.
Over de auteurs
Teun-Pieter de Snoo MSc (PhD-kandidaat) is docent aan de Politieacademie en teamleider professionele weerbaarheid aan het Kenniscentrum Mens & politieorganisatie.
Mr. Kirsten Heheman is Senior Technology and Innovation Officer bij Politie Nederland
Geef een reactie