‘Biep!’ deed de zelfscankassa, iedere keer als ik de streepjescode op mijn boodschappen voor het rode licht hield. Daarna even mijn chipkaart tegen de pinterminal houden en ik mocht doorlopen naar de uitgang. Duurt maar een paar seconden. Zo gemakkelijk! Een foute gedachte kwam bij me op: Albert Heijn maakt het winkeldieven zo wel heel eenvoudig. Ik weet dat het veiligheidsmannetje een premie krijgt voor iedere betrapte winkeldief, maar die stond achter in de winkel scholieren in de gaten te houden. Ik keek omhoog naar de camera: hoeveel intelligentie zou daar achter zitten? Of zou een mens voortdurend naar beeldschermen zitten te turen om te controleren of iedereen alle boodschappen echt scant en betaalt? Onwaarschijnlijk, want het hele idee achter de zelfscankassa is besparen op personeelskosten. Ik kan me de boodschappen veroorloven, maar de spreekwoordelijke bijstandsmoeder is aan het eind van de maand allicht gemotiveerd om eens per ongeluk een artikel niet te scannen. Gewoon om te kijken of het lukt. Vergissen is menselijk nietwaar, zeker met een krijsend kind in je wagentje.
Winkeldiefstal is best een probleem. Jaarlijks wordt er voor ongeveer 2 miljard euro uit Nederlandse winkels gejat, en ondernemers geven honderden miljoenen aan beveiliging uit om dat tegen te gaan. Nederland is na Spanje Europees koploper in winkeldiefstal. Weliswaar loopt het aantal aangiften terug van 42.000 vijf jaar geleden naar 37.500 in 2018. Dat neemt niet weg dat een aanzienlijk deel van de politie- en OM-capaciteit voor veel voorkomende criminaliteit wordt ingezet. Verdachten ophalen, insluiten, advocaat en ouders waarschuwen, Halt, strafbeschikking of toch naar de rechter. Administratie afhandelen. Vele uren werk per aangifte. En een strafblad dat je carrièrekansen ook niet echt vergroot.
Ook bij aankopen op internet gaat het nogal eens mis. Marktplaats bijvoorbeeld verifieert de identiteit van verkopers niet, waardoor nogal wat mensen worden opgelicht. Technisch gezien is het geen probleem een minimale identificatie en adrescheck te vragen, en alleen nog veilige betalingswijzen als escrow en Paypal toe te staan. Dan is de koper vrijwel verzekerd van levering. Wie bijvoorbeeld snoepgoed koopt op het Darkweb heeft zo’n waarborg, omdat het spul eerst moet zijn geleverd voordat het geld wordt vrijgegeven. Marktplaats vindt die drempel te hoog; hun businessmodel is gebaseerd op het accepteren van enig risico. Ze investeren behoorlijk in veiligheid, zoals analisten die met de politie samenwerken. Politie en OM zijn blij met zulke publiek-private samenwerking; we doen het goed! Doen we hiermee echter strategisch gezien wel de goede dingen? Ondernemen kan niet zonder risico.
Ondernemers die het risico deels afwentelen op de klant, leveranciers of de overheid hebben een slim businessmodel. Maar hoeveel bedrijfsvoeringsrisico mag naar de overheid worden geschoven voordat het toch eigen risico wordt? Wat als ondernemers hun ramen en deuren wagenwijd open zetten voor winkeldieven, wanbetalers of cybercriminelen? Tanken zonder betalen is alleen mogelijk omdat pompuitbaters klanten in hun winkel willen krijgen, want op de daar aangeboden producten zit hun grootste winstmarge. Daarom kun je cash betalen en achteraf pinnen. En voor de gezelligheid natuurlijk… Tot hoever mag je klanten verleiden om niet af te rekenen, voor het uitlokking wordt? Is dat nog maatschappelijk verantwoord ondernemen?
Politie en OM moeten moeilijke keuzes maken binnen het formele selectiviteitskader: schaarse capaciteit inzetten op binnenkomende verdachten van winkeldiefstal, of altijd voorrang voor geweld en zeden? Het systeem reageert reflexmatig op aangeleverde verdachten; bij insluiting gaan termijnen lopen en moet iedereen aan de bak. Een geweldsverdachte en getuigen opzoeken voor verhoor is geen automatisme: die moet je prioriteren, inplannen en vervolgens zien te vinden. Waar weegt Nederland maatschappelijke waarden af tegen belangen van private partijen?
Geef een antwoord