Door migratie zal Nederland meer te maken krijgen met clancriminaliteit waarbij de grootfamilie het organiserende verband is. In dit artikel wordt de situatie rond Libanees-Koerdische clans in Duitsland geschetst. Een worstcasescenario: dit is wat er kan gebeuren als we helemaal niets doen.
Duitsland worstelt met Koerdisch-Libanese grootfamilies. Deze clans hebben een belangrijke positie in de georganiseerde criminaliteit en laten zich gelden in de openbare ruimte.
Eind september kondigde Horst Seehofer, Minister van Binnenlandse Zaken van de deelstaat Berlijn een zero tolerance beleid aan: “Criminele parallelle samenlevingen mogen niet bestaan in ons land”.1
Na ongeveer dertig jaar nietsdoen is het tot de Duitse autoriteiten doorgedrongen dat clancriminaliteit een groot probleem is. In onder meer Berlijn, Bremen, Duisburg, Düsseldorf en Essen vormen inmiddels vele duizenden ‘clanleden’ van Koerdisch-Libanese afkomst een georganiseerd netwerk. In Noordrijn-Westfalen alleen al spreekt men van ongeveer 6500 daders die samen verantwoordelijk zijn voor meer dan 14 duizend strafbare feiten.
Dat deze clans een groot probleem in Duitsland zouden worden werd reeds in 2002 vastgesteld door Markus Henninger, destijds Inspektionsleiter für Organisierte Kriminalität bij de Berlijnse Landeskriminalamt (LKA). In het criminologische tijdschrift Kriminalistik schreef hij over het gewelddadige Libanees-Koerdische criminele milieu in de Duitse hoofdstad.2 Oorspronkelijk komen deze families uit een gebied van 40 à 50 dorpen in de provincies Mardin en Batman in Turkije.
Georganiseerde misdaad
Deze ‘Mhallamiye’-Koerden zijn in de vorige eeuw onder druk komen te staan van de Turkse autoriteiten en gevlucht naar Libanon, alwaar ze veelal afgescheiden van de Libanezen woonden.3 Ten tijde van de Libanese burgeroorlog (1975-1990) zijn ze gemigreerd naar Duitsland. Zo zijn in 1990 minstens 15.000 Arabischsprekende Libanese Koerden in de Bondsrepubliek aangekomen. De families zijn naar Europese maatstaven erg groot; met tien of meer kinderen per gezin heeft een grote uitbreiding van deze bevolkingsgroep plaatsgevonden. In 2015 schatte het Bundeskriminalamt een ‘potentiële omvang’ van 200 duizend Clan-Mitglieder.4
Inmiddels is het bij de Duitse autoriteiten bekend dat deze clans zich in hoge mate bezighouden met (internationale) georganiseerde misdaad. Zo strekken de familieverbanden zich uit tot Zuid-Amerika. Van daaruit komt de cocaïne via Nederland naar Koerdisch-Libanese families in Duitsland, maar ook in Denemarken en Zweden. Naast drugshandel is de georganiseerde misdaad veelal gericht op afpersing, het innen van beschermingsgelden, uitkeringsfraude, vrouwenhandel, smokkel, illegaal gokken, witwassen en roofovervallen. Ze maken gebruik van vuurwapens, messen, handgranaten, honkbalknuppels en brute kracht om geld te verdienen aan misdaad.5
Recht van sterksten
Wat maakt deze clans nu zo anders dan bijvoorbeeld de Italiaanse maffia? Die georganiseerde misdaad wordt ook vaak gerund door families. Bovendien hebben we in Nederland ook criminele families, bijvoorbeeld in Noord-Brabant. De ‘Bund Deutscher Kriminalbeamter’ definieert clancriminaliteit als volgt:
“Clancriminaliteit is het plegen van misdaden door leden van etnisch geïsoleerde subculturen. Het wordt bepaald door verwantschap, een gemeenschappelijke etnische afkomst en een hoge mate van isolatie van de daders, wat het begaan van misdrijven bevordert of het onderzoek naar het misdrijf bemoeilijkt. Clancriminaliteit kan één of meerdere indicatoren hebben:
– Een sterke focus op de meestal patriarchaal-hiërarchische familiestructuur;
– Een gebrek aan bereidheid om te integreren met een nadruk op leven in dichte concentraties;
– Het uitlokken van escalaties, ook in geval van triviale gebeurtenissen of geringe strafbare feiten;
– Het inzetten van groepen als mobilisatie- en bedreigingspotentieel.”7
Waar bijvoorbeeld Italiaanse of Russische maffia tamelijk geruisloos opgaat in hun omgeving, zijn de Libanese-Koerden in Duitsland nadrukkelijk aanwezig in de openbare ruimte. Voorbeelden zijn de – ook bij ons bekende – trouwstoeten die een politie-inzet vereisen, offensief groepsgedrag, intimidatie van politieagenten, maar ook spectaculaire roofovervallen die in de Duitse media volop aandacht krijgen.
Honderd kilo goud met een waarde van 3, 75 miljoen euro is in 2017 gestolen uit het Bodemuseum door leden van de Rammo-clan. Het kroonstuk van de collectie, een unieke gouden munt, is onvindbaar en waarschijnlijk omgesmolten. Vorig jaar is een ‘gouden nest’, een kunstwerk ter waarde van 30.000 euro, door clanleden gestolen. Zo vergroten de families hun reputatie ten opzichte van elkaar. Ook is het gebruikelijk voor criminele clanleden om in de duurste auto’s over de Duitse straten te rijden, hoewel velen een uitkering hebben. Door dubbel geparkeerd te staan laten ze zien dat het recht van de sterksten geldt in plaats van het Duitse recht.8
Parallelrecht
De Koerdisch-Libanese clans leven naar hun eigen wetten die niet verenigbaar zijn met de Duitse democratische rechtsstaat. Over dit parallelle recht is in Duitsland veel geschreven en noemen ze het Paralleljustiz. Als er tussen de families een schending van de eer is, bijvoorbeeld door een moord of een vechtpartij, dan wordt dit onderling afgedaan. Als de familiehoofden er niet samen uitkomen, wordt er een mediator aangewezen (een Friedensrichter) die met hen in gesprek gaat.
Bloedgeld wordt betaald door de familie van de dader aan de familie van het slachtoffer. Of er vindt eerwraak plaats in de vorm van moord. Getuigen worden geïntimideerd of omgekocht en herinneren zich tijdens de rechtszitting ineens niets meer. Dit is een groot probleem voor het justitieel apparaat. Zo ontstaat een schaduwstaat met schaduwrecht waar de democratische rechtsstaat geen grip meer op heeft.
Razzia’s
Het politiek-correcte tij ten aanzien van clans lijkt echter gekeerd. De Duitse overheid pleegt tal van interventies, zoals ‘Razzia’s’- zo noemt de Duitse politie het ook – waarbij de politie met bijna militair vertoon laat zien wie er in de buurt de baas is. Er wordt gewerkt met een integrale aanpak en strakke handhaving. Dubbel geparkeerd staan wordt niet meer gedoogd en met illegaal geld verkregen onroerend goed wordt waar mogelijk afgepakt.11 Ibrahim Miri, de pater familias van de Miri-clan (met een familie van ongeveer 3600 leden) is uitgezet naar Libanon – hij werd door justitie vervolgd voor zijn leidende rol in georganiseerde criminaliteit.12 Zo proberen de autoriteiten een antwoord te vinden op clans die hun macht tonen in de Duitse steden en de wet met voeten treden. “Bei uns gilt nicht das Gesetz des Clans, sondern das Gesetz des Staates“, aldus minister Reul in Noordrijn-Westfalen. Zullen ze het schaffen?
Alexandra Jones (strategisch analist) en mr. dr. Machteld Zee (senior onderzoeker) zijn verbonden aan de afdeling Analyse en Onderzoek van de Eenheid Den Haag. Tevens zijn zij oprichters van het nieuwe Centre for the Study of Parallel Societies, een kenniscentrum binnen de Eenheid Den Haag gericht op samenhang tussen criminaliteit, governance en parallelle samenlevingen.
Wat is een clan?
Het is veelzeggend dat het Nederlands geen eigen woord voor ‘clan’ heeft. ‘Grootfamilie’ komt een eind in de richting, maar mist een aantal belangrijke kenmerken van een ‘clan’: een verzameling personen die elkaar als verwanten beschouwen omdat ze afstammen van een gezamenlijke voorouder. Een clan bestaat uit meerdere (groot)families en kan bestaan uit vele duizenden leden. Hun onderlinge verwantschap is de basis van hun sociale organisatie. Zo onderscheiden zij zich van andere groepen. Kenmerkend voor mensen die in clans georganiseerd zijn, is dat zij oorspronkelijk afkomstig zijn uit moeilijk toegankelijke – vaak bergachtige – gebieden zonder adequaat overheidsgezag.
Europeanen leefden in het verleden ook in clanstructuren. Hier zijn we voor onze veiligheid en overleving niet meer afhankelijk van onze families, maar hebben we de macht gecentraliseerd in een democratische rechtsstaat. Collectieve rechten hebben plaats gemaakt voor individuele rechten.13 Dat is in grote delen van de wereld anders. Clanstructuren bestaan volop in Afrika, Azië en het Midden-Oosten. Clanstructuren blijken succesvolle sociale organisaties voor het behoud van een eigen identiteit en het organiseren van (internationale) samenwerking. Social media stellen familieleden in staat op meerdere plaatsen tegelijk te zijn: in Nederland maar tegelijkertijd virtueel in Irak, of in de Afghaanse gemeenschap in Engeland, hier en tegelijkertijd bij Somalische familieleden in Zweden en Minnesota. Deze connectiviteit maakt het hen ook mogelijk om handelsroutes te ontsluiten of te revitaliseren. Transacties kunnen binnen deze wereldwijde familienetwerken relatief veilig en efficiënt afgehandeld worden. Somaliërs, maar ook bijvoorbeeld de ‘Ndrangheta, Koerden, Afghanen, Albanezen, Armeniërs en Tsjetsjenen zijn in clanverband georganiseerd.14
Relevantie voor Nederland
Het Algemeen Veiligheidsbeeld 2019 van Eenheid Den Haag constateert na de crime change en de fear change van de afgelopen jaren, nu ook een offender change.15 Dat wil zeggen dat de samenstelling van de verdachtenpopulatie aan het veranderen is. Dit hangt mede samen met migratiestromen naar Nederland en de veranderende samenstelling van de Nederlandse bevolking, met name in de grote steden. Migranten clusteren in steden, en in die steden clusteren ze zich naar herkomst.
Eén van de fenomenen waarmee de politie mee te maken zal krijgen, is de specifieke organisatievorm van een aantal migrantengroepen. Hun sociale organisatievorm is die van de clan, of grootfamilie. Typerend voor deze groepen is dat zij zo sterk georiënteerd zijn op de eigen clan, dat er etnisch afgeschotte gemeenschappen ontstaan of dreigen te ontstaan in onze steden. Deze afschotting wordt versterkt door het model van de ‘participatiesamenleving’ waarin mensen allereerst zijn aangewezen op hun eigen netwerk.16
Door migratie zullen we in Nederland ook meer te maken krijgen met clancriminaliteit: criminaliteit gepleegd in georganiseerd verband, waarbij de grootfamilie het organiserende verband is. Het betekent nadrukkelijk níet dat clans per definitie crimineel zijn, of dat alle clanleden misdrijven plegen. Om de juiste interventies in te zetten en om mensen vanuit een achtergrond in clanstructuren beter te kunnen laten meedoen in onze maatschappij, is het belangrijk dat wij begrijpen hoe clans functioneren.
1. ‘Seehofer sagt Clans den Kampf an’, Süddeutsche Zeitung, 24 september 2019.
2. Henninger, M., “Importierte Kriminalität und deren Etablierung – Am Beispiel der libanesischen, insbesondere „Libanesisch-kurdischen Kriminalitätsszene Berlins“’, Kriminalistik 12/02, pp. 714-729.
3. Ahmad, A., Akrâd Lubnân (Die Kurden im Libanon), Beirut 1995.
4. Die Zeit, 13 augustus 2018.
5. Henninger 2002.
6. Moors, H. en Spapens, A., ‘Criminele families in Noord-Brabant: Over generatie-effecten in de zware criminaliteit’, Justitiële Verkenningen 2017, pp. 75-88.
7. ‘Clankriminalität bekämpfen: Strategische Ausrichtung – nachhaltige Erfolge’, Positionspaper des BKB Kassel, April 2019.
8. ‘So herrschen die Clans in Deutschland’, Der Spiegel 15 februari 2019 en ‘Im Griff der Clans‘, Der Spiegel, 16 februari 2019.
9. Ghadban, R., Arabische Clans. Die Unterschätzte Gefahr, Berlin: Ullstein Buchverlage 2018; Buschkowsky, H., Neukölln ist Űberall, Berlin: Ullstein Buchverlage 2013 en Heisig, K., Das Ende der Geduld. Konsequent gegen jugendliche Gewalttäter, Freiburg im Breisgau: Herder 2010.
10. Wagner; J., Richter Ohne Gesetz, Berlin: Econ 2011; Rohe, M. en Jaraba, M., Paralleljustiz, Erlanger Zentrum für Islam & Recht in Europa 2015.
11. ‘Schlag gegen arabischen Clan – 77 Immobilien beschlagnahmt’, Welt 17 februari 2019.
12. ‘Miri-Clan-Boss nach Abschiebung in den Libanon auf freien Fuß gesetzt’, Focus 12 juli 2019.
13. Weiner, M., The Rule of the Clan, New York: Picador 2013.
14. Niet alle clanstructuren zijn hetzelfde.
15. Algemeen Veiligheidsbeeld Politie eenheid Den Haag 2019. DRIO Politie eenheid Den Haag, 2019.
16. Azghari, Y. en Janssen, J., ‘Participatiesamenleving belemmert integratie gezinnen met niet-westerse culturele achtergrond’, Sociale Vraagstukken, 12 november 2019. https://www.socialevraagstukken.nl/participatiesamenleving-belemmert-integratie-gezinnen-met-niet-westerse-culturele-achtergrond/
Geef een reactie